یکی از مهمترین و مفیدترین مهارت های زندگی مهارت حل مسئله است . مشکلات را می توان به دو گروه قابل تغییر و غیر قابل تغییر طبقه بندی کرد . مشکلات غیر قابل تغییر شامل سوانح طبیعی و اتفاقات اجتماعی-اقتصادی فرای کنترل فرد مانند بیکاری به علت ورشکستگی موسسه محل اشتغال می شوند . حل مسئله در مورد مشکلات قابل تغییر به کار گرفته می شود و منظور از آن روشی منظم برای ایجاد رفتارهای نو در جهت دستیابی به شرایط مطلوب تر است .

پنج گام حل مسئله عبارتند از :

1- جهت یابی در مسئله
در قدم اول باید بیاموزیم که مشکلات ، رخدادهایی عادی هستند و به آنها می بایست به صورت چالش در زندگی و نه به صورت تهدید نگریست. در ضمن این نکته را نیز باید مد نظر داشته باشیم که حل مسئله ممکن است زمان ببرد و نیازمند تلاش باشد و نبود راه حلی از پیش آماده دلیلی برای تسلیم شدن در برابر آن مشکل نیست . در ابتدا می بایستی صورتی از مسایلی که با آنها مواجه هستیم را تهیه کنیم و یکی دو مورد از آنها را که در الویت هستند برای حل مسئله انتخاب کنیم .

2- تعریف مسئله
در این مرحله مسئله با جزییاتش از جمله : آنچه که رخ داده ، محل و زمان رخداد آن ، کسانی که درگیر آن بوده اند ، درگیری های احساسی همراه با آن ، نگرانی و هدفی که مسئله درگیر آن شده و میزان زجری که به همراه آن تجربه شده است، توصیف می شود . باید توجه کنیم که مسائل را بیشتر با توجه به رفتارهای اختصاصی تعریف کنیم و آنها را به ضعف های شخصیتی نسبت ندهیم . موانعی که بر سر راه تلاشهای قبلی برای حل مسئله بوده اند نیز در همین مرحله مرور می شوند.

3- ایجاد راه حل ها
در این قدم می بایست از طریق روش طوفان ذهنی (brain storming) هر نوع راه حل بالقوه را بدون سانسور و در نظر گرفتن قابلیت اجرای آن به روی کاغذ آورد . برای مثال می باست دست کم پنج راه حل ارائه کنیم بدون اینکه این راه حل ها در اصل صرفا به همان راه حل امتحان شده یا یک راه حل واحد با تغییرات جزیی محدود شوند. چنانچه مسئله غیر قابل تغییر باشد ، باید راه حل هایی برای کنار آمدن هیجانی با آن انتخاب کنیم. از جمله این روشها می توان به کاهش اضطراب از طریق پذیرش و آرام سازی اشاره کرد .

4- تصمیم گیری روی یک راه حل
در این مرحله ابتدا تعیین می شود که اطلاعات جمع آوری شده آیا جهت تصمیم برای انتخاب راه حل کفایت می کنند . در این صورت امکانات کوتاه مدت و عواقب بلند مدت هریک از راه حل ها را ارزیابی و بررسی می کنیم تا راه حل مناسب انتخاب شود .

5- به کار بندی و استمرار در پیگیری راه حل
اقدامات اختصاصی لازم برای راهبرد انتخاب شده همراه با موانع و محدودیت های آن برای به کاربندی ، صورت بندی می شوند . تهیه صورت اقدامات و خود بازبینی ، می توانند به استمرار در مسیر یاری رسانند .

لاله دستوری-کارشناس ارشد روان شناسی بالینی