با توجه به آمار خودکشی یک مشکل عمده و مهم بهداشتی و سلامت روان می باشد که لازم است بیش از پیش به آن پرداخته و آموزش کسب کنیم.
اقدام به خودکشی یکی از مهم ترین و پر هزینه ترین بحران های زندگی و جامعه می تواند باشد و به علت های گوناگونی اتفاق می افتد. از بسیاری از افرادی که اقدام به خودکشی می کنند هرگز نمی توانیم بپرسیم چرا این کار را انجام داده اند، چون متاسفانه دیگر در دنیا نیستند. علت خودکشی دلایل متعددی دارد و ممکن است یکی از موارد زیر باشد:

- فرار از یاس و رنج و بن بست های زندگی
- رهایی از درد و بیماری های مزمن و لاعلاج
- اختلالات بالینی و یا شخصیتی مثل افسردگی، اسکیزوفرنی و ....
- از دست دادن همه اعضای خانواده بر اثر حوادث مثل زلزله، جنگ، تصادف و ...
- شکست های مداوم عاطفی، تحصیلی و شغلی و ..
- روشی برای انتقام
- راهی برای دفاع از شرافت و آبروی خانوادگی
- فقر طولانی مدت
- به دلایل سیاسی و یا اعتقادی
- مصرف مواد توهم زا و یا محرک
- ......

اقدام به خودکشی به هر دلیلی باشد دارای اهمیت بالایی در همه ابعاد اجتماعی می باشد و لازم است قبل از رسیدن به مرحله اقدام پیشگیری گردد. در بالا بعضی علت های اقدام به خودکشی عنوان شد که در دو جنس زن و مرد تغییراتی دارد و همچنین در دوره های سنی مختلف تفاوت هایی دارد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد. فرایند رسیدن به تصمیم برای خودکشی زمانبر است هر چند پس از قرارگیری در این مرحله ممکن است فرد لحظه ای و به طور تکانشی در مواجهه با یک رویداد ناخوشایند اقدام به خودکشی نماید. موضوع مهمی که خیلی در خانواده و جامعه به آن پرداخته نشده است اما دارای اهمیت است این است که اکثر ما به عنوان عضوی از خانواده و جامعه در مورد علائم و نشانگان شخصی که می خواهد خودکشی کند اطلاعات زیادی نداریم و به جای نجات و کمک حتی گاهی اوقات فرایند اقدام به خودکشی را سرعت می دهیم.

در گام اول بررسی می کنیم کسانی که می خواهند اقدام به خودکشی کنند چه رفتارهایی را بروز می دهند. بنظر مهم ترین دلیل اقدام به خودکشی، درک نشدن و یا فهمیده نشدن است که به علت های مختلف واقعی یا غیرواقعی می تواند پیش آید و یا ناکامی و درد و رنج جسمانی و روانی طولانی که حل نشده است و در ابتدای مقاله به آن پرداخته شد.
خانم ها و آقایان، نوجوانان، جوانان و سالمندان، هر طبقه از الگوهای متفاوتی به عنوان نشانگان، برای اقدام به خودکشی استفاده می کنند که در اینجا به الگوهای کلی می پردازیم:

- یکی از علائمی که در پیشگیری از خودکشی بسیار مهم است این است که یک فرد مدام در مورد مرگ و نیستی صحبت می کند و همه مسایل را به جمله ای شبیه به این ختم می کند «بکشم خودمو یا بمیرم راحت شم»

- مشخصه بعدیداشتن بیماری های روان مثل افسردگی مزمن و عمده است که میزان اقدام به خودکشی در این بیماران به طور معناداری از میانگین جامعه بالاتر است.

- داشتن اختلال شخصیت حاد که همراه با توهم، هذیان و یا رفتارهای خودزنی و یا دیگر زنی مداوم استمی تواند دلیل دیگری باشد.

- شخصی که تصمیم به خودکشی دارد ممکن است بارها از قصد خود برای خودکشی با خانواده و یا دوستان گفته باشد که اغلب از سوی دیگران این موضوع جدی گرفته نمی شود.
- کسانی که سابقه اقدام به خودکشی دارند بیشتر در معرض اقدام به خودکشی مجدد هستند و به اصطلاح دارای ریسک بالاتری در این زمینه هستند.

- اغلب کسانی که می خواهند اقدام به خودکشی کنند اعضای خانواده و یا دیگران را تهدید به جمله ای با این مضمون می کنند «شما کاری می کنید که آخر من خودکشی کنم»

- تغییر الگو و سبک زندگی هم می تواند یک نشانه باشد به این معنی که شخصی که هفته ها و یا ماهها منزوی و دوری گزین بوده و یا از حضور در خانواده و جمع دوستان اجتناب می کرده، 180 درجه تغییر کند و به طور ناگهانی صمیمی و مهربان شود و یا کارهای خیر انجام دهد مثل حلالیت طلبیدن، بخشش مال و اموال خود، دل اعضای خانواده و یا دوستان و نزدیکان را به دست آوردن و .... یعنی این در اغلب موارد می تواند هشدار باشد ولی عموما این طور تفسیر می شود که « دیگر نباید نگران باشم فلانی دیگه توبه کرده و خوب شده است».

- تنزل شدید جایگاه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و .. هم می تواند منجر به اقدام برای خودکشی شود.

- از دست دادن آبرو و منزلت اجتماعی و یا شکست عمده در موقعیتی از زندگی نیز می تواند پیش بین دیگری برای خودکشی باشد. مثل برچسب خیانت که در بعضی از فرهنگ ها بسیار پرهزینه است و یک نوع داغ خانوادگی است.

- مصرف مواد توهم زا و یا محرک نیز می تواند پیش بین و یا دلیل دیگری برای اقدام به خودکشی باشد.

- و موارد دیگر

کسی که تصمیم به خودکشی گرفته است با درصد بسیار بالایی به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم شخص یا اشخاصی را از تصمیم خود مطلع می کند! در این مواقع چه باید کرد؟

1- طبق بررسی‌های بنیاد ملی پیشگیری از خودکشی در آمریکا، اغلب کسانی که خودکشی می‌کنند در هفته‌ها یا ماه‌های پیش از خودکشی در مورد خودکشی حرف‌ زده‌اند. و در این موارد اولین اقدام می تواند این باشد که حرف های او را جدی بگیرید و بدون قضاوت و نصیحت و برچسب و زدن و انتقاد و .. خوب به او گوش کنید و حتی همدلانه جلو بروید. شخصی که از قصد خود برای اقدام به خودکشی می گوید به طور غیرمستقیم درخواست کمک از شما می کند و این مرحله را باید بسیار جدی گرفت. یعنی بجای این که بگویید «آدم های ضعیف این حرف ها را می زنند و ..» حرف های وی با توجه کامل گوش کنید و از او بخواهید درباره دلایلی که برای اقدام به خودکشی دارد صحبت کند. باز کردن و ادامه دادن موضوع خودکشی و صحبت درباره آن با کسی که قصد خودکشی دارد بسیار لازم و مفید است چرا که ما از انگیزه و دلایل آن شخص آگاه می شویم و می توانیم گام های بعدی را برای کمک به او بهتر برداریم و همچنین خود آن فرد نیز احساس بهتری را به واسطه بیان این بار روانی برای شما تجربه خواهد کرد.شاید بیشتر کسانی که از خودکشی حرف می‌زنند واقعا اقدام به خودکشی نکنند اما حرف‌زدن از خودکشی نشانه جدی افسردگی و مشکلات دیگر است. بنیاد ملی پیشگیری از خودکشی در آمریکا می‌گوید: «پرسیدن در مورد تمایلات به خودکشی نیست که ایده خودکشی را در مغز دیگران قرار می‌دهد اما سوال‌کردن در این مورد می‌تواند به دیگران کمک کند که در مورد مسائلشان حرف بزنند».

2- دومین کاری که قرار است شما انجام دهید این است که حتما این سوالات را از کسی به شما درباره اقدام به خودکشی حرف زده بپرسید:

- چه مدتی است به خودکشی فکر می کنی؟
- چه عوامل یا عللی باعث شده شما به خودکشی فکر کنی؟
- آیا صرفا به خودکشی فکر می کنی یا قصد جدی برای انجام آن داری؟
در صورت مثبت بودن قصد برای خودکشی این سوالات را در اددامه بپرسید؟
- آیا برای اقدام به خودکشی برنامه ریزی هم داشتی؟ لطفا برنامه ات را برای من بگو.
- آیا برای اقدام به خودکشی زمان مشخصی را معین کرده ای؟
- آیا برای اقدام به خودکشی مکان مشخصی را انتخاب کرده ای؟
- روشی که برای اقدام به خودکشی انتخاب کردی چی هست؟
- آیا ابزار و یا لوازمی و یا دارویی برای اقدام به خودکشی تهیه کرده ای؟ کجا نگهداری می کنی؟
- آیا قبلا اقدام به خودکشی داشته ای؟
- آیا در خانواده شما و یا از بین دوستان صمیمی شما کسی اقدام به خودکشی داشته است و نتیجه چه بوده است؟

در صورت رسیدن به این نتیجه که کسی که شما با او حرف زدید قصد جدی برای برای انجام خودکشی دارد و حتی زمان و مکان و روش را هم انتخاب کرده است در گام های بعدی لازم است این اقدامات را انجام دهید:

3- مجاب کردن وی برای دریافت کمک حرفه ای از متخصصان مربوطه مثل روان شناسان، روانپزشکان و .. و در مواقع حاد حتی راضی کردن وی به بستری شدن و یا تماس با اورژانس اجتماعی با شماره 123.

در میان گذاشتن مسئله اقدام به خودکشی با خانواده ترجیحا پدر و مادر و یا بزرگترها.
حضور بیشتر و موثرتر در کنار فردی که قصد اقدام به خودکشی دارد و او را تنها نگذاشتن.
هر یک از ما ممکن است در شرایطی خاص به فکر مرگ بیفتیم اما در اغلب اوقات به معنای اقدام به خودکشی نیست. اما ممکن است به عنوان یکی از اعضای خانواده، دوست، همکار، عضوی از اجتماع در مسیر شخصی قرار بگیریم که تمایل به اقدام برای خودکشی داردو در این مواقع لازم است کاملا مسئله را جدی بگیرید مگر این که خلاف آن ثابت شود و به نفر مقابل نشان دهید که چقدر او برای شما اهمیت دارد و هرگز از جملات تحریک کننده مثل: «جرات نداری اگر میتونی برو خودکشی کن» یا جملات پند و اندرزی مثل: «خودکشی کار آدم های ضعیف است» و .. استفاده نکنید و به جای آن فقط سعی کنید در کنارش باشید و حرف هایش را جدی بگیرید.

متخصصان تیم خودیاری آماده مشاوره یا پاسخگویی به سوالات شما در این خصوص از طریق لینک های ارتباطی قرار داده شده در سایت هستند.

حسن پیرزاد ، روان درمانگر و مشاوره خانواده و زوج